Na początek trochę anatomii funkcjonalnej
Ścięgno Achillesa nie funkcjonuje
w próżni – łączy mięśnie łydki z piętą, jest wspólnym ścięgnem dla mięśnia
trójgłowego łydki, na którego składają się: dwie głowy mięśnia brzuchatego łydki
oraz mięsień płaszczkowaty. Mięśnie te podczas skurczu pociągają za ścięgno
wywołując zgięcie podeszwowe w stawie skokowym. To właśnie dzięki niemu możemy
skakać, biegać oraz wspiąć się na palce.
Przyczyny dolegliwości okolicy ścięgna Achillesa
Ścięgno Achillesa jako najpotężniejsze
ścięgno człowieka jest bardzo wytrzymałe - może przenosić obciążenia nawet do
kilkuset kilogramów. Jest zbudowane z włókien kolagenowych i innych białek i to
w nim zachodzi stały proces usuwania wypracowanego kolagenu i wytwarzania na
jego miejsce nowego. Proces ten zachodzi powoli a u osoby zdrowej bez objawów bólowych może
zająć 100 dni. Problem zaczyna się dopiero
wtedy, gdy obciążenia treningowe stają się zbyt duże oraz zbyt częste w
stosunku do możliwości organizmu. Proces gojenia się ścięgna staje się
bezładny, zmiany patologiczne obejmują coraz większe obszary ścięgna, które z
kolei staje się pogrubiałe i bolesne, natomiast samo ognisko uszkodzenia można
zaobserwować w ultrasonografii czy
rezonansie magnetycznym.
Warto wspomnieć, że tkanka łączna
w naszym ciele adaptuje się do obciążeń 365 dni, co oznacza, że aby dobrze
przygotować się do biegania trzeba poświęcić na to około roku. Nie należy
drastycznie zmieniać prędkości przez kilka tygodni od momentu pierwszego razu z
bieganiem. Ścięgna w czasie treningu stopniowo zwiększają swoją wytrzymałość.
Jaki z tego wniosek? BIEGANIE JEST DLA CIERPLIWYCH!
Profilaktyka
Głównym elementem profilaktyki
dolegliwości okolicy ścięgna Achillesa są marsze. Gdy rozpoczynamy nasza
przygodę z bieganiem zaczynamy od marszobiegów. Dopiero gdy przestają nas one
męczyć możemy przejść do biegania. Jednak co jest najważniejsze - Achillesy
regenerują się w marszu, dlatego bardzo ważne jest to aby oprócz biegania
ciągle utrzymywać chodzenie na dystansie od 3-5km z prędkością nie większa niż
5km na godzinę.
Co ciekawe…
Japończycy w swoich treningach
biegowych zawsze wplatają chodzenie. Przechodzą co najmniej taki dystans, jaki
chcą przebiec. Co im to daje? ADAPTACJĘ DO WYSIŁKU - krok podczas chodu jest połową długości kroku
biegowego.
Pierwszy ból
W momencie kiedy ból pojawia się
i występuje nieprzerwalnie przez kilka dni, najczęściej rano po wstaniu lub po
wstaniu z pozycji siedzącej, to nie czekajmy licząc na to, że za jakiś czas ten
ból ustąpi. Jeżeli właściwe kroki zostaną podjęte od razu czas leczenia
zachowawczego skraca się do 1-2 miesięcy. Natomiast jeżeli spróbujemy
„przechodzić” dolegliwości czas leczenia może wydłużyć się nawet do 12 miesięcy.
A w najgorszym wypadku? Wtedy może nawet dojść do zerwania ścięgna Achillesa, a
wtedy proces rehabilitacji może wydłużyć się o kolejne pól roku.
Jak sprawdzić czy problem dotyczy akurat mnie?
Objawy problemów ze ścięgnem
Achillesa rozpoczynają się od tkliwości jego okolicy w momencie dotyku. Jeśli chwycimy palcami ruchem szczypcowym
okolice ścięgna i poczujemy ból, jakbyśmy dotknęli siniaka - jest to pierwszy
niepokojący objaw, którego nie będziemy
w żaden sposób odczuwać na co dzień, ale którego nie powinniśmy też lekceważyć.
Drugim objawem, który może nas zaniepokoić jest poranna sztywność. Kiedy wstajemy
rano z łóżka i odczuwamy tkliwość, pieczenie, ciągnięcie – te rzeczy mówią nam,
że wystąpiło większe przeciążenie. Na tym etapie należy udać się do lekarza w
celu ustalenia przyczyny i dobrania
odpowiednich środków diagnostycznych. Jest to bardzo istotny element, gdyż
ustalenie tego, która struktura jest podrażniona zmienia cały mechanizm
leczenia zachowawczego. Inaczej będziemy postępować w przypadku zapalenia ścięgna, inaczej w zapaleniu
kaletki.
Leczenie zachowawcze
Dzieli się na dwie części: prace
fizjoterapeutyczną, której pacjent nie jest w stanie sam wykonać w domu i na pracę indywidualną pacjenta.
Krok 1
Przede wszystkim należy zacząć od
zmniejszenia obrzęku okolicy ścięgna Achillesa. W tym celu kładziemy
się na plecach z nogami uniesionymi wysoko (miejsce problematyczne powinno
znajdować się wyżej niż serce) i w tej pozycji leżymy 15-30 minut.
Obrzęk, o którym mówimy, nie jest
związany ze stanem zapalnym. Głównie wynika on z niewydolności mięśnia pod
kątem naczynioruchowym. W momencie, kiedy dochodzi do podrażnienia ścięgna to ośrodkowy
układ nerwowy zmniejsza napięcie w mięśniu trójgłowym łydki, a zmniejszenie napięcia utrudnia odpływ krwi z okolicy stanu zapalnego.
Krok 2
Zgięcie podeszwowe i utrzymanie
pełnego zakresu ruchu w stawach stopy
Kiedy mamy do czynienia z
jakimkolwiek procesem zapalnym okolicy
ścięgna Achillesa dochodzi do usztywnienia wszystkich struktur w jego okolicy. Z tego
względu bardzo ważnym ćwiczeniem jest czynne wykonanie zgięcia podeszwowego
stopy połączonego ze zgięciem podeszwowym palców. Ruch należy wykonać tak, aby poczuć
sztywność , naciągnięcie w okolicy ścięgna (30 powtórzeń z maksymalnym
naciągnięciem i utrzymaniem przez 3 sekundy, kolano w wyproście, ruch nie powinien
prowokować dolegliwości bólowych). Wykonanie
tego ćwiczenia rano jeszcze przed wstaniem z łóżka uelastycznia całą okolicę,
która jest bolesna.
Krok 3
Ćwiczenia siadu klęcznego na
stopach (pozycja stóp: zgięcie podeszwowe)
Ćwiczenie jest podstawowym elementem gwarantującym utrzymanie prawidłowego zgięcia we wszystkich
stawach kończyn dolnych tj. stawach biodrowych, kolanowych, skokowych i
palców, co zaś jest warunkiem utrzymania
prawidłowej pracy mięśni. Siad klęczny wykonujemy na miękkim podłożu, rano i
wieczorem w serii 5 powtórzeń po 10 sekund każde, natomiast przerwa między
powtórzeniami to 5 sekund w pozycji klęku podpartego.
Spośród głównych przyczyn bólu u
biegaczy na pierwszym miejscu wymienia się brak elastyczności całego układu
stopa-łydka, a wyżej – mięśnie miednicy-udo. Nie musisz być rozciągnięty jak
baletnica ;-) ale już pewną dozę elastyczności musisz zachować. Nieelastyczne
ścięgna/mięśnie nie absorbują tak łatwo energii w fazie lądowania – dochodzi do
nadmiernego uszkadzania włókien kolagenu, a im więcej włókien do naprawienia,
tym większe prawdopodobieństwo uszkodzenia w okolicy Achillesa.
Krok 4
Trening marszowy
Polega na zgięciu grzbietowym palców i przetoczeniu stopy, jednocześnie nie dotykając piętą o podłoże. Chód powinien być zbliżony do chodzenia na palcach w taki
sposób, jakbyśmy chcieli delikatnie odbić się od podłoża (pięta nogi podporowej
powinna znajdować się tuż nad podłożem).
Taki marsz łączy w sobie 2 niezmiernie
ważne elementy dla właściwej stymulacji procesu gojenia się tkanki łącznej okolicy
ścięgna Achillesa : Pierwszy to praca koncentryczna mięśnia trójgłowego łydki w
odciążeniu, drugi to praca ekscentryczna mięśnia w warunkach obciążenia.
Krok 5
Ćwiczenie kontroli
nerwowo-mięśniowej – propriocepcji
Podniesienie poziomu kontroli w staniu
na jednej nodze jest niezbędne do prawidłowego skoordynowania pracy mięśni
stopy i podudzia u biegaczy. Ćwiczenie można wykonać np.: na berecie rehabilitacyjnym.
Krok 6
Ćwiczenia na schodach
Z pozycji wyprostowanej, stojąc na stopniu, na palcach, cały ciężarem ciała na przodostopiu (A),
uginamy kolano nogi zdrowej, przenosząc ciężar ciała na drugą nogę i obniżamy piętę, przy prostym kolanie
(B) i przy ugiętym kolanie (C).
Pamiętaj, że ćwiczenia stanowią
fundament dla prawidłowej pracy stopy w trakcie chodzenia i biegania, dlatego
należy je wykonywać rano i wieczorem w podanych powyżej seriach. Przebudowa
ścięgna Achillesa wymaga ruchu w warunkach odciążenia oraz odpowiedniego
nawodnienia organizmu.
Warto zapamiętać,
Że pewne złe pozycje które
przybieramy nawykowo mogą powodować przykurcze, mogące prowokować błędne
biomechaniczne ustawienie osi kończyny dolnej. Część z nich jesteśmy w stanie
sami rozciągnąć, stosując systematyczny stretching, inne pomoże usunąć wam terapeuta. Unikajcie
twardych nawierzchni, niewygodnych butów ocierających ścięgno Achillesa, w
razie potrzeby dobierzcie odpowiednie wkładki, a przede wszystkim szybko
reagujcie na powstające przeciążenia i biegajcie.. świadomie ;-)
Ewelina Wnuk